Khi đi toàn bộ vào mã nguồn mở: rào cản và giới hạn thực tiễn

Tôi tin rằng mã nguồn mở là hướng đi đúng — đem quyền kiểm soát ra khỏi các công ty lớn và trả lại cho người dùng. Từ việc tự xây hệ thống đồng bộ không dùng Google Drive hay OneDrive, đến thay thế các dịch vụ Google bằng giải pháp mã nguồn mở, tôi đã chủ động chuyển sang sử dụng hoàn toàn mã nguồn mở. Tuy nhiên, trải nghiệm càng sâu thì càng lộ ra những giới hạn thực tế khi cố gắng “toàn bộ hóa” hệ sinh thái của mình.

Ảo tưởng về quyền kiểm soát khi bắt đầu đi hết vào mã nguồn mở

Khi tôi chuyển hoàn toàn sang mã nguồn mở, mọi thứ trên giấy tờ trông hoàn hảo. Tôi đồng bộ file giữa các thiết bị bằng Syncthing; ghi chú được quản lý trên Joplin; Nextcloud chạy trên một máy tính cũ dùng Linux Mint. Thiết lập này đồng nghĩa với không có analytics ẩn, không có cập nhật im lặng — đó là hệ thống của tôi, theo quy tắc của tôi.

Thực tế nảy sinh khi tôi cần chia sẻ file ra ngoài cấu hình mã nguồn mở của mình. Một người bạn cần truy cập một thư mục, một đồng đội cần file gấp — đột ngột, tự do riêng tư tôi tận hưởng trở thành mê cung của đường dẫn, quyền truy cập và phần khó nhất: giải thích cho người khác.

Syncthing là công cụ đồng bộ peer-to-peer, và người nhận cũng phải cài app. Với Nextcloud, tôi phải tạo public link, đặt thời hạn hết hạn và thường thêm mật khẩu. Trên hết, tôi còn phải hướng dẫn miệng cho họ cách dùng link — chỗ nhập mật khẩu, khác gì khi click link Dropbox hay Google Drive. Tôi có thể có quyền kiểm soát sâu, nhưng lại ít kết nối hơn với mọi người.

Bài học rút ra: quyền kiểm soát dễ khi bạn sống cô lập. Khi workflow liên quan người không cùng chạy stack, tính linh hoạt giảm ngay lập tức. Tôi không nói mã nguồn mở thất bại — tôi đã mặc định rằng độc lập đồng nghĩa với tương tác tốt.

Điện thoại trở thành mắt xích yếu nhất

Giải pháp mã nguồn mở hoàn hảo trên desktop thường sụp đổ trong túi áo khoác. Ở đây là nơi cuộc sống di động vẫn nghiêng về phía nền tảng đóng.

Vấn đề nằm ở cách các công cụ tích hợp vào nền tảng di động. Ví dụ, trên Nextcloud và Joplin mobile có hiện tượng trạng thái đồng bộ không ổn định dẫn tới bản sao trùng lặp (duplicates). Trình quản lý pin của Android đôi khi kill các app nền, khiến các tiến trình sync bị dừng. Với Syncthing, bản chất peer-to-peer nghĩa là cả hai thiết bị phải online để đồng bộ; đồng bộ qua mạng khác nhau đòi hỏi cấu hình thêm (ví dụ bật relay), làm trải nghiệm “tạo ghi chú trên di động và truy cập ngay trên PC” phức tạp hơn.

Thông báo trên di động cũng thiếu tin cậy: tôi thường không biết Nextcloud đã cập nhật xong nếu không kiểm tra thủ công. Sau một thời gian phải kiểm tra thủ công liên tục, điện thoại bắt đầu cảm thấy như một phần không mấy tận tâm của workflow.

Tình trạng tương tự xảy ra với ứng dụng mail trên Android: khi dùng Thunderbird cho Android, email không tự động fetch. Nói chung, dù desktop mượt, các công cụ mã nguồn mở tôi cần lại kém bền vững hơn khi sử dụng qua di động.

Quyền kiểm soát có giá phải trả về thời gian và vận hành

Một rào cản khác là thời gian dành cho bảo trì, nâng cấp và xử lý sự cố. Ví dụ khi tôi thay Google Photos bằng Immich, dù đã bật tự động đồng bộ từ điện thoại, tải lên vẫn hay bị dừng do app mất quyền nền hoặc điện thoại vào chế độ ngủ. Tôi thường phải mở app thủ công để kích hoạt lại upload — hành vi lặp lại nhiều hơn mong muốn.

Khi host thư viện nhạc trên Jellyfin, trải nghiệm phát trực tuyến ngoài mạng gia đình không ổn định: đôi khi tôi bấm play ở phòng gym và không có tiếng vì server tại nhà đã offline qua đêm. Điều này cho thấy phụ thuộc vào kết nối và tính sẵn sàng của máy chủ gia đình là yếu tố ràng buộc lớn.

Giao diện Jellyfin hiển thị phim và tập phát sóng trên thư viện media tại nhà

Ngoài quản trị server, khía cạnh giao tiếp xã hội cũng là chi tiết tốn thời gian. Tôi dùng Signal nhưng phần lớn liên hệ vẫn ở WhatsApp hoặc Facebook Messenger — việc cầu nối hai thế giới này rất tiêu tốn công sức. Khi lựa chọn toàn mã nguồn mở, bạn không chỉ quản lý máy chủ và dịch vụ, mà còn quản lý “logistics xã hội”.

Kết quả là, mức độ duy trì ảnh hưởng trải nghiệm người dùng: càng nhiều dịch vụ mã nguồn mở bạn dùng, bạn càng có nhiều buổi sáng kiểm tra logs và khởi động lại dịch vụ hơn dự kiến.

Kết luận: nên nhìn nhận việc “đi toàn bộ” như một dự án dài hạn

Tôi không khuyến nghị đi hoàn toàn mã nguồn mở vào thời điểm này; ý tưởng tốt nhưng thời điểm chưa chín muồi. Khi sử dụng hàng ngày, bạn nhanh chóng thấy một số dịch vụ chưa đủ tin cậy hoặc tiện dụng như kỳ vọng.

Mã nguồn mở đã tiến rất xa: ngày trước việc đồng bộ file liên tục lỗi hoặc host media bị trục trặc là chuyện thường. Hiện Nextcloud, Syncthing và Jellyfin đã đủ tin cậy để xử lý file và media cơ bản. Khi hệ sinh thái phát triển hơn, sẽ đến lúc việc chuyển sang hoàn toàn mã nguồn mở bớt xuất hiện nghẽn cổ chai hơn.

Hãy chia sẻ trải nghiệm của bạn khi dùng Syncthing, Nextcloud, Jellyfin hay các giải pháp mã nguồn mở khác — bạn đã gặp giới hạn nào tương tự chưa, và bạn giải quyết ra sao?