3 công cụ giúp bạn học Terminal Linux nhanh và hiệu quả

Học Terminal Linux là bước cần thiết với nhiều game thủ, dev và người dùng chuyên nghiệp; nhưng quá trình này có thể rất khó khăn nếu bạn phải nhớ mọi lệnh. Bài viết này giới thiệu 3 công cụ thiết thực — tldr, cheat.sh và apropos — giúp bạn tra cứu nhanh cú pháp, ví dụ thực tế và tìm lệnh phù hợp khi phát triển game hoặc quản trị hệ thống. Từ khóa chính: học terminal Linux.

Giới thiệu ngắn: bạn không cần ghi nhớ mọi lệnh. Chỉ những lệnh dùng thường xuyên sẽ khắc sâu. Thay vì dày công đọc man page đầy đủ mỗi khi quên, những công cụ sau cung cấp “cheat sheet” (bảng tóm tắt) hoặc trợ giúp truy vấn nhanh, giúp bạn đi thẳng vào các option và ví dụ hữu dụng.

tldr — khi bạn cần ví dụ ngắn gọn

tldr (too long; didn’t read) là công cụ hiển thị cheat sheet cô đọng cho tên lệnh. Nó cung cấp các option phổ biến và ví dụ cho hơn 6.000 lệnh trên Linux (và hàng trăm trên Windows, macOS). Khi phải xử lý một lệnh phức tạp như ffmpeg, tldr giúp bạn nắm được các option quan trọng nhanh chóng.

Ví dụ lấy cheat sheet cho ffmpeg:

tldr ffmpeg

Cheat sheet của tldr không thay thế man page cho mọi trường hợp, nhưng cung cấp ví dụ thực tế giúp hiểu nhanh ý nghĩa các flag hay biến thể. Chẳng hạn flag -codec:v có thể không rõ ngay lập tức, nhưng từ cheat sheet bạn sẽ thấy v liên quan đến video — và man page sẽ xác nhận điều đó.

Cửa sổ terminal hiển thị man page cho lệnh FFmpeg, phần codec được bôi nổi cho thấy chữ v là video

tldr tải các cheat sheet từ kho tldr trên GitHub. Dự án có web app và hơn 85 client (bao gồm Android). Cài đặt client “classic” trên một số distro:

• Debian / Ubuntu:

  sudo apt install tldr-py

• Fedora:

  sudo dnf install tldr

• Arch:

  sudo pacman -S tldr

Đây là công cụ lý tưởng để bootstrap nhanh: xem ví dụ, hiểu các flag quan trọng và chuyển sang tài liệu chi tiết khi cần.

cheat.sh — tldr mở rộng, trả lời nhiều loại câu hỏi hơn

cheat.sh là phiên bản mở rộng của ý tưởng cheat sheet: ngoài các lệnh Linux, nó trả lời câu hỏi lập trình và cung cấp nội dung chi tiết hơn tldr. cheat.sh có giao thức HTTP đơn giản, có thể truy vấn bằng curl, script hoặc shell tương tác, nên rất thích hợp cho workflow scriptable và integration vào toolchain phát triển game.

Dùng curl để truy vấn:

curl https://cheat.sh/ffmpeg

Hoặc dùng script (nếu đã cài):

cht.sh ffmpeg

Và bạn có thể khởi chạy shell tương tác:

cht.sh --shell

cheat.sh hiểu cả câu hỏi dạng tự nhiên, ví dụ:

cht.sh python reverse a list

Nếu bạn có fzf để chọn tương tác, kết hợp sẽ rất mạnh:

cht.sh `cht.sh :list | fzf`

FFZF hiển thị danh sách lệnh từ cheat.sh, hộp tìm kiếm đang lọc bằng ký tự FF

Cài đặt script cht.sh (tùy chọn, nhưng tiện lợi):

1. Tạo thư mục bin trên PATH nếu chưa có:

   mkdir -p ~/.local/bin
   echo 'export PATH="$PATH:$HOME/.local/bin"' >> ~/.bashrc
   source ~/.bashrc

2. Cài script:

   curl -s https://cht.sh/:cht.sh | install /dev/stdin ~/.local/bin/cht.sh -m 755

3. Cài rlwrap (yêu cầu cho shell tương tác):

• Debian:

  sudo apt install rlwrap

• Fedora:

  sudo dnf install rlwrap

• Arch:

  sudo pacman -S rlwrap

cheat.sh phù hợp khi bạn cần ví dụ mở rộng, snippet lập trình hoặc tìm giải pháp cụ thể cho vấn đề trong script build/game toolchain.

apropos — khi bạn không biết tên lệnh cần tìm

apropos tìm kiếm mô tả trong man pages theo từ khóa. Đây là công cụ nhanh để khám phá lệnh liên quan khi bạn chỉ biết chức năng mong muốn (ví dụ “ffmpeg” hoặc “converter”).

Ví dụ:

apropos ffmpeg

Lệnh này tương đương:

man -k ffmpeg

apropos quét phần mô tả của man page; khi đặt câu truy vấn, hãy nghĩ đến các từ khóa tổng quát liên quan chức năng. Mặc định, apropos khớp với bất kỳ từ nào trong truy vấn; để yêu cầu tất cả từ xuất hiện, dùng flag --and:

apropos --and ffmpeg converter

Man pages được chia thành section; lệnh man man mô tả chi tiết. Bạn có thể giới hạn tìm kiếm vào section cụ thể để giảm nhiễu:

apropos --section 1 ffmpeg

Nếu có fzf, bạn có thể thêm hàm tiện lợi vào ~/.bashrc để chọn man page bằng giao diện tương tác:

manpick() {  (( $# == 0 )) && return  apropos --section 1 "$@" | fzf | awk '{print $1}' | xargs man}

Sau đó chạy:

manpick archive

hoặc

manpick --and ffmpeg converter

Thông thường apropos đã được cài sẵn; nếu không, cài gói man-db theo distro của bạn.

Kết luận

Ba công cụ trên — tldr, cheat.sh và apropos — bổ trợ lẫn nhau: tldr cung cấp cheat sheet ngắn gọn, cheat.sh mở rộng với nhiều ví dụ và khả năng script, còn apropos giúp bạn tìm lệnh khi chỉ biết chức năng. Chúng giúp rút ngắn đường học Terminal Linux, đặc biệt khi bạn cần nhanh các lệnh xử lý media (FFmpeg), script tự động hóa hoặc tra cứu man page cho công việc phát triển game và hệ thống.

Hãy thử cài và tích hợp từng công cụ vào workflow của bạn, rồi chia sẻ trải nghiệm: công cụ nào giúp bạn tiết kiệm thời gian nhất trong việc debug, build hoặc xử lý assets game?