AI đang làm xấu trải nghiệm sản phẩm công nghệ

Trong vài năm đầu, các tính năng AI mang lại cảm giác hứng thú—tôi cũng tò mò thử mọi thứ và từng tin Rabbit R1 là một sản phẩm tốt trước khi nó ra mắt. Tuy nhiên, trải qua thời gian, tôi nhận ra AI không chỉ len lỏi vào smartphone; AI đang xâm nhập hầu hết sản phẩm tiêu dùng và nhiều khi khiến chúng tệ hơn thay vì cải thiện. Bài viết này phân tích chi tiết những điểm yếu cụ thể, ví dụ thực tế và hệ quả của xu hướng “AI là tất cả” đối với trải nghiệm người dùng, dành cho cộng đồng game thủ và độc giả kỹ thuật muốn hiểu rõ trạng thái hiện tại của ngành.

Tính năng AI đang làm sản phẩm tệ hơn

Sản phẩm tốt bị thay thế bằng chiêu trò thịnh hành

Một xu hướng rõ ràng là các công ty quên mất yếu tố cốt lõi từng làm nên sản phẩm tốt. Mỗi bản cập nhật dường như xoay quanh AI, ngay cả khi điều đó đồng nghĩa phá hỏng những thứ vốn hoạt động ổn định. Mục tiêu không còn là tinh chỉnh trải nghiệm mà là tìm chỗ nhét một trợ lý AI, chatbot, hoặc tính năng “thông minh” nào đó — nhiều khi không đem lại giá trị thực tế cho người dùng.

Gemini là ví dụ tiêu biểu: Google thay Assistant bằng thứ được quảng bá là “thông minh hơn”, nhưng trong thực tế nó làm gián đoạn thao tác đơn giản; nhiều lệnh cơ bản thậm chí chậm hoặc thất bại. Độ trễ khi suy diễn LLM (inference delay) khiến tôi bỏ hẳn và quay về Google Assistant cũ vì nó hoạt động ổn định khi cần. Apple với Apple Intelligence cũng không khá hơn: Siri vốn đã nhiều vấn đề, giờ còn trải nghiệm tệ hơn trong một số tác vụ. Microsoft thì đưa Copilot khắp Windows — ghim taskbar, ép vào ứng dụng, thậm chí xuất hiện như quảng cáo trên màn hình khoá — tạo cảm giác bị “nhét” thay vì hỗ trợ.

Ngay cả những sản phẩm từng được đánh giá cao về UX cũng không thoát: Arc khi còn beta là trình duyệt xuất sắc, nhưng bản kế nhiệm Dia đổ toàn lực vào AI và mất đi những điểm mạnh ban đầu, trở nên giống nhiều sản phẩm AI-centric khác như Comet của Perplexity hay ChatGPT Atlas Browser. Khi AI trở thành mục tiêu tiếp thị hơn là công cụ hỗ trợ, sản phẩm bị pha loãng, trải nghiệm bị suy giảm.

Trình duyệt Dia trên MacBook kết nối màn hình, minh họa xu hướng trình duyệt AI-centric

Internet và cộng đồng bị ảnh hưởng bởi AI tạo nội dung

Diễn đàn và cộng đồng mất đi giọng nói chân thực

Lý thuyết “dead internet” (internet chết) nói rằng nhiều nội dung trực tuyến giờ không còn do con người tạo nữa mà do bot và hệ thống tự động bắt chước hành vi người dùng. Điều này ngày càng đúng hơn trong nhiều nền tảng. Tôi thấy rõ trên X: trước đây là một app tôi mở hàng ngày, giờ nhiều bài đăng có giọng điệu giống ChatGPT; các bình luận có cùng tông robot, nhiều khi chỉ để tạo tương tác. Vì X trả tiền cho lượt xem và tăng tầm nhìn cho người xác thực, phần lớn phản hồi hàng đầu là spam từ tài khoản giả mạo tạo engagement.

Instagram, YouTube tràn ngập kịch bản AI viết sẵn; Reddit có cảm giác như tập hợp các bản tóm tắt hơn là thảo luận thực. Google Search, nền tảng quan trọng để tìm thông tin, giờ cũng gặp vấn đề: các phần tóm tắt AI thường tự tin cung cấp thông tin sai (hallucination) thay vì kết quả đáng tin cậy — và Google trình bày chúng như một cải tiến. Internet từng hỗn độn, mang dấu ấn con người và khó đoán — đó là điểm làm nó thú vị; generative AI đang làm phẳng mọi thứ thành một nguồn nội dung vô hồn, tối ưu cho viral và SEO hơn là chất lượng.

Ảnh chụp màn hình bài đăng AI trên LinkedIn và nội dung lan truyền trên mạng xã hội

Vấn đề đạo đức trong cách xây dựng mô hình

Mô hình được huấn luyện trên tác phẩm bị lấy mà không hỏi ý kiến

Vấn đề của generative AI không chỉ nằm ở tính năng mà bắt nguồn từ dữ liệu huấn luyện. Các LLM học dựa trên lượng lớn dữ liệu cào từ internet: sách, bài báo, ảnh, video, bài đăng mạng xã hội — thường bị lấy mà không xin phép. Nói cách khác, tác phẩm gốc của nhiều người sáng tạo đã bị dùng để tạo ra sản phẩm thương mại mà tác giả không được lợi ích, không có ghi nhận, và không có sự đồng ý.

Nhiều lĩnh vực sáng tạo bị ảnh hưởng: nhà văn, họa sĩ, nhiếp ảnh gia thấy phong cách của mình xuất hiện trong đầu ra mà không có credit hay bồi thường. Khi một công cụ AI sinh bài viết, hình ảnh hay âm nhạc, nó dựa trên công sức tập thể của những người không hề biết mình đã được “dùng” để huấn luyện hệ thống đó. Hệ sinh thái thưởng cho người tải lên nội dung AI sinh chứ không trả cho nguồn dữ liệu gốc; đồng thời hệ thống tiếp tục lấy thêm dữ liệu người dùng để nuôi mô hình.

Giao diện ChatGPT Atlas Browser trên macOS, minh họa môi trường AI tích hợp

LLM không quên những gì bạn chia sẻ

Dữ liệu người dùng đang huấn luyện mô hình tương lai

Những hệ thống này phụ thuộc vào việc thu thập dữ liệu liên tục để cải thiện đầu ra. Mỗi prompt, mỗi truy vấn giọng nói, mỗi tương tác đều được lưu và phân tích — và thường dùng để tinh chỉnh các mô hình tiếp theo. Tệ hơn, khi con người chia sẻ những điều rất riêng tư với chatbot (ý tưởng, bất an, vấn đề cá nhân), những tương tác đó tạo thành dữ liệu xây dựng hồ sơ tâm lý chi tiết — mạnh hơn nhiều so với quảng cáo truyền thống.

Với những tài khoản Google và việc dùng Gemini, lượng dữ liệu tích hợp (lịch sử tìm kiếm, email, vị trí, hoạt động khác) cho phép xây dựng mô tả người dùng rất chính xác; mỗi tương tác AI thêm dữ liệu cho bức tranh đó. Giải pháp chạy LLM trên máy cá nhân tồn tại, nhưng để có trải nghiệm mượt mà thường đòi hỏi phần cứng mạnh — điều không phải ai cũng làm được.

Cài đặt Personas trong ứng dụng iOS ChatGPT, minh họa dữ liệu cá nhân và cấu hình người dùng

Kết luận

Generative AI và LLM là công cụ ấn tượng và có thể hữu ích khi được dùng hợp lý. Vấn đề hiện nay là chúng bị đặt làm tâm điểm thay vì là công cụ hỗ trợ: tính năng AI được nhồi vào mọi nơi, nội dung trực tuyến bị phẳng hoá, mô hình huấn luyện dựa trên dữ liệu không minh bạch, và dữ liệu người dùng trở thành nguyên liệu cho mô hình tiếp theo. Những thay đổi này đang làm xấu trải nghiệm sản phẩm công nghệ vốn từng gọn gàng, hiệu quả và giàu tính nhân bản.

Tóm lại: cần có bước lùi chiến lược từ phía các nhà phát triển — tập trung vào cải thiện trải nghiệm cốt lõi và minh bạch trong dữ liệu. Bạn nghĩ sao về việc AI đang thay đổi sản phẩm công nghệ và cộng đồng game thủ? Hãy chia sẻ ý kiến và trải nghiệm thực tế của bạn dưới bài viết này — và thử ngay kiểm nghiệm lại các sản phẩm bạn dùng để xem AI thực sự mang lại giá trị hay chỉ là chiêu trò.