VPN có thực sự bảo vệ quyền riêng tư trực tuyến của bạn?

VPN (mạng riêng ảo) là một công cụ phổ biến để che giấu địa chỉ IP và mã hóa lưu lượng khi bạn lướt web, nhưng VPN không phải là tấm khiên toàn năng cho quyền riêng tư. Bài viết này phân tích chi tiết những giới hạn, rủi ro và các biện pháp bổ sung bạn cần cân nhắc trước khi tin tưởng hoàn toàn vào một nhà cung cấp VPN.

Không phải tất cả các VPN đều giống nhau

Đọc kỹ điều khoản và chính sách ghi nhật ký

Mục tiêu cơ bản của VPN là mã hóa lưu lượng trước khi nó đi ra router và nhà cung cấp dịch vụ Internet (ISP); lưu lượng này sẽ được giải mã tại máy chủ VPN. Việc này đồng nghĩa máy chủ VPN có thể truy cập dữ liệu duyệt web của bạn — vì vậy quan trọng là hiểu nhà cung cấp xử lý dữ liệu đó như thế nào. Nhiều nhà cung cấp tuyên bố “không ghi nhật ký” nhưng trong thực tế đã từng có trường hợp, ví dụ PureVPN, bị phát hiện ghi lại và cung cấp dữ liệu cho bên thứ ba mặc dù quảng cáo khác đi.

Ngoài ra, không phải mọi VPN đều có khả năng bảo vệ chống phần mềm độc hại; một số dịch vụ miễn phí thậm chí có thể chèn phần mềm không mong muốn. Cần kiểm tra kỹ: chính sách bảo mật, thời hạn lưu trữ dữ liệu, cơ chế chia sẻ dữ liệu với đối tác marketing và cấu trúc pháp lý của công ty cung cấp dịch vụ.

Giao diện Windscribe, Proton VPN và TunnelBear trên màn hình, minh họa các nhà cung cấp VPN phổ biến

VPN không bảo vệ bạn khỏi mọi hình thức theo dõi

VPN chỉ là một phần trong hệ sinh thái bảo mật

Dù mã hóa bằng VPN giúp che IP khỏi ISP, nó không ngăn được mọi hình thức thu thập dữ liệu. Khi bạn nhập thông tin cá nhân lên một trang web, chất lượng bảo mật còn phụ thuộc vào nền tảng đó. HTTPS bảo vệ nội dung trao đổi trên nhiều trang hiện nay, nhưng vẫn còn trang chưa dùng HTTPS — trình duyệt thường cảnh báo khi đường dẫn không an toàn.

Ngay cả với HTTPS và VPN, nhà quảng cáo và các bên theo dõi vẫn có nhiều công cụ nhận diện người dùng: cookie, pixel theo dõi, fingerprinting (dấu vân tay trình duyệt)… Những kỹ thuật này dựa trên cấu hình thiết bị, font chữ, plugin, màn hình, múi giờ… và VPN không chặn được chúng. Do đó, để giảm bớt hồ sơ theo dõi bạn nên kết hợp nhiều biện pháp: dùng trình duyệt hướng đến quyền riêng tư, chặn theo dõi (tracking blockers), mã hóa DNS, cũng như các tiện ích mở rộng chuyên dụng.

Về mặt kỹ thuật, nếu bạn muốn giảm tối đa vết tích trực tuyến, hãy xem xét kết hợp: VPN + trình duyệt riêng tư + chặn script + DNS-over-HTTPS/TLS. Tuy nhiên, ngay cả vậy vẫn không có bảo đảm tuyệt đối.

Một số trang web sẽ chặn truy cập qua VPN

Địa chỉ IP của máy chủ VPN có thể bị liệt vào danh sách đen

Nhiều dịch vụ — đặc biệt là streaming (Netflix, Prime, Disney+) và một số ngân hàng — chặn truy cập từ dải IP thuộc trung tâm dữ liệu hoặc máy chủ VPN. Mục tiêu có thể là ngăn chia sẻ tài khoản, ngăn gian lận hoặc phòng bot. Khi truy cập các dịch vụ tài chính tại nhà, việc sử dụng IP VPN ở một vị trí khác có thể khiến bạn bị khóa tài khoản tạm thời.

Trong trường hợp gặp lỗi truy cập, giải pháp tạm thời là tắt VPN hoặc chuyển sang server VPN gần vị trí thực của bạn. Việc tắt VPN cho các trang tin cậy khi đã thực hiện các biện pháp bảo mật khác thường không làm giảm quá nhiều an toàn nếu mạng tại nhà đã được cấu hình an toàn.

Trang khuyến nghị máy chủ của NordVPN, ví dụ về giao diện lựa chọn server để tối ưu tốc độ và truy cập dịch vụ

VPN có thể làm chậm kết nối và tiêu tốn dữ liệu

Mã hóa và định tuyến bổ sung ảnh hưởng tới băng thông và độ trễ

Việc mã hóa và định tuyến lưu lượng qua máy chủ trung gian thường dẫn tới giảm tốc độ Internet. Mức giảm phụ thuộc vào giao thức VPN, khoảng cách tới server và tải máy chủ — một số trường hợp báo cáo tốc độ giảm tới 50%. Với người chơi game, người dùng có gói dữ liệu hạn chế hoặc nhà có nhiều thiết bị cùng dùng mạng, việc để VPN bật liên tục có thể gây ra hiện tượng lag hoặc vượt hạn mức dữ liệu.

Một số biện pháp giảm thiểu: chọn server gần bạn, dùng giao thức hiệu suất cao (nhưng lưu ý mỗi giao thức có mô tả rủi ro bảo mật khác nhau), hoặc kích hoạt split tunneling để chỉ đưa một phần lưu lượng qua VPN. Tuy nhiên cần thận trọng khi thay giao thức (ví dụ từ OpenVPN sang một số giao thức mới hơn) vì không phải giao thức nào cũng được kiểm chứng rộng rãi.

Tổng kết và khuyến nghị kỹ thuật

VPN là một công cụ hữu ích trong bộ công cụ bảo mật cá nhân, nhưng lợi ích của nó thường bị phóng đại nếu bạn coi đó là giải pháp duy nhất. Những điểm chính cần ghi nhớ:

• Kiểm tra chính sách ghi nhật ký, quyền tài phán và lịch sử minh bạch của nhà cung cấp VPN.
• VPN che được IP nhưng không ngăn được cookie, pixel hay fingerprinting.
• Một số dịch vụ (streaming, ngân hàng) có thể chặn IP VPN; cân nhắc tắt hoặc đổi server khi cần.
• VPN có thể làm tăng độ trễ và giảm băng thông — dùng split tunneling hoặc server gần có thể giảm thiểu.
• Nếu bạn muốn toàn quyền kiểm soát dữ liệu, có thể cân nhắc tự triển khai máy chủ VPN thay vì phụ thuộc nhà cung cấp.

Hãy kết hợp VPN với các công cụ khác (trình duyệt bảo mật, DNS mã hóa, tracker blocker) để đạt hiệu quả bảo vệ tối ưu. Bạn đã sử dụng chiến lược bảo mật nào cùng VPN? Hãy chia sẻ kinh nghiệm của bạn để cộng đồng cùng học hỏi!